Hạnh phúc là gì?
Từ xưa các triết gia cổ đại từng
tranh cãi về giá trị và bản chất
của hạnh phúc. Ngày nay, người
ta vẫn tiếp tục mổ xẻ khái niệm
này…
1. Hạnh phúc là một trong
những cảm giác tuyệt vời nhất
mà con người trải nghiệm trong
cuộc đời. Người mẹ cảm thấy
hạnh phúc khi đứa con qua cơn
hiểm nghèo. bà nội trợ hãnh
diện khi làm món ăn được nhiều
người khen, cậu sinh viên thở
phào sau đợt thi cử, chàng trai
cảm thấy như tim mình đang
“nở” sau buổi tối đi chơi với
người yêu…
Động vật cũng có cảm giác thỏa
mãn khi đạt được điều gì đó.
Thử quan sát con chuột sau khi
thoát ra khỏi cái bẫy chẳng hạn.
Trong nhiều trường hợp, hạnh
phúc đến sau khi đạt được
khoái cảm. Bởi vậy, hạnh phúc
đôi khi không khó tìm nhưng
thật mong manh và chóng tàn.
Có lẽ chính vì vậy mà phật giáo
quan niệm rằng, việc kiếm tìm
hạnh phúc hệt như đuổi theo
một cái bóng. Ngược lại, những
người theo chủ nghĩa khoái lạc
Hy lạp thời cổ đại cho rằng hạnh
phúc cũng như khoái cảm có giá
trị gần như vĩnh viễn. Quan niệm
này đã khai sinh các đấu trường
đẫm máu và nước mắt, cũng
như tạo ra nhiều thống khổ cho
kiếp nô lệ.
Hạnh phúc lại đơm hoa kết trái
khi Dante bước ra thế giới từ
ánh sáng thi ca. Những vần thơ
ca ngợi cái đẹp và sự hoan lạc
của thi sĩ Ý trở thành một học
thuyết về hạnh phúc. Từ đó,
người ta nhận thấy hạnh phúc
ẩn hiện khắp nơi, từ một cuộc đi
dạo trên bãi biển, từ ngụm rượu
ngon, từ mùi hương hoa…
Dù thế nào, hạnh phúc bao giờ
cũng có hai mặt. hạnh phúc của
người này là nỗi thống khổ của
người khác. Thành Cát Tư Hãn
từng nói: “Niềm hạn phúc lớn
nhất của ta là chinh phục nhân
loại, xua đuổi kẻ khác, chiếm tài
sản của họ, nhấm nháp nỗi
thống khổ của họ, cướp đàn bà
con gái của họ”.
2. Thế kỷ 19 đến, hạnh phúc
theo chân nhà khoa học vào
phòng thí nghiệm. Vài kết quả
nghiên cứu tin rằng hạnh phúc
xảy đến khi nhiều chất hóa học
trong cơ thể tương tác với nhau.
Khoa học gia Wiliam Janet cho
rằng não có thể diễn dịch
những cảm xúc nằm dưới… cổ!
Năm 1872, bác sĩ Camillo Golgi
bắt đầu khám phá thành phần
nền tảng nhất của bộ não là
neuron và chính neuron chứ
không phải tác nhân nào khác
đã tạo ra cảm xúc.
Đến năm 1954, hai nhà phân
tâm học Janes Olds và Peter
Milner đã gây chấn động khi
phát hiện “cơ chế” sinh ra hạnh
phúc (nhờ thí nghiệm ngẫu
nhiên): Nghiên cứu cơ chế hoạt
động của não chuột, hai nhà
khoa học đặt một điểm cực vào
một nơi mà sau này họ phát
hiện ra đó chính là trung tâm
tạo ra khoái cảm trong não. Sau
khi được kích điện vào đó, đám
chuột có vài hành động tương
tự như khi động dục. Không chỉ
nhờ neuron, vài chất hoá học
trong cơ thể cũng góp phần
đem lại cảm giác thoả mãn,
chẳng hạn serotonin, dopamine
và nhất là endorphin - một
morphin tự nhiên trong cơ thể…
Nghiên cứu cho thấy nếu
endorphin rơi đúng vào các tế
bào cảm nhận của hệ thần kinh,
như chìa khoá lọt vào đúng ổ,
thì cảm giác hưng phấn đạt đến
trạng thái cao nhất. Hạnh phúc
xuất hiện chính xác hơn, cảm
giác hạnh phúc không đơn
thuần khai sinh từ não mà phải
có sự kết hợp của các chất hoá
học trong cơ thể.
3. Tuy nhiên, khoa học cũng
thừa nhận rằng hạnh phúc là
khái niệm rất trừu tượng. Có lẽ ở
phần này các tư tưởng gia có
chỗ đứng vững hơn với nhiều lý
thuyết thuyết phục.
Khái niệm hạnh phúc của phật
giáo mang nặng ý tưởng liên
quan đến tinh thần và đạo đức.
Hạnh phúc theo kiểu Thành Cát
Tư Hãn hoàn toàn chỉ là cảm
giác tự mãn. Tuỳ từng lĩnh vực
và phạm vi, hạnh phúc mang
nhiều ý nghĩa riêng và thậm chí
trái ngược. Hạnh phúc của nạn
nhân chiến tranh là chấm dứt
khói lửa. Hạnh phúc của bố mẹ
là thấy con ngoan nhưng hạnh
phúc của một số con cái là thoát
khỏi cặp mắt quan sát của phụ
huynh.. Hạnh phúc của kẻ mới
yêu nhau là nhìn về con đường
hôn nhân phía trước nhưng có
khi vài năm sau họ lại cảm thấy
“thật sự hạnh phúc” khi cầm
đơn ly dị. Hạnh phúc của doanh
nhân là buôn may, bán đắt trong
khi niềm sung sướng của người
mua là mua ít được nhiều…
Cảm giác hạnh phúc thay đổi
theo năm tháng. Lúc nhỏ khác,
khi trưởng thành khác. Hạnh
phúc cũng thay đổi tuỳ theo giới
tính, tuỳ môi trường, trình độ…
Tuy nhiên, hạnh phúc có nhiều
mẫu số chung. Mọi người đếu
cảm thấy hạnh phúc khi không
khí gia đình êm như lụa và con
cái ngoan như cừu. Ai cũng có
cảm giác khoái trá khi được
ngợi khen và tâng bốc. Và trong
tình dục, khoái cảm luôn đem lại
cảm giác thoả mãn giống hệt
nhau cho bất kỳ người nào.
Hạnh phúc, dường như chỉ là
một hình thức cảm giác sinh ra
từ trí tưởng tượng, có khi không
thật nhưng lại tồn tại quanh
quẩn đâu đó mà không được
biết đến.